Ayurvedic Fertility Medicine - Fox Nut

मखान्न/मखाना Fox nut /Euryale ferox 

मखान्नम् स्निग्ध वृष्यं च गर्भस्थापकं परम् l

वातपित्त हरं बल्यं शीतं पित्तास्रदाह नुत् ll 

आचार्य प्रियवत शर्मा - द्रव्यगुण - द्वितीय भाग 

पान क्र 565

It is Shukrajanana, Shukrastambhana, Prajasthapana 

It is aphrodisiac.

It helps for healthy Gametogenesis

 (शुक्र जनन - spermatogenesis and oogenesis)

Therefore useful in Male and female infertility . 

*The seeds (Makhana / Fox nut) can be eaten directly without any process.

*Cooked roasted or puffed seeds can be consumed.

Good tonic for women in all phase.

In dysfunctional uterine bleeding, in pregnancy and after delivery it is advised.

*********

For medicinal purpose 

Dose :-seeds powder  5 ते 10gm

***********

Ref Acharya Priyavat Shama - Dravyaguna Vijnana vol ll- p.n. 565

Vd Pratibha Bhave

Ayurvedic Gynaecologist Pune 

8766740253

आता मला हायसे वाटते डॉक्टर

तुमचे खूप खूप आभार. छान pregnancy राहिली.

****************

02/07/2024 ला दोघेही आलेत

वय 33वर्षे 

वजन 60kg

उंची- 5 फूट 2इंच

शिक्षण BE

तिला नोकरीसाठी रोज येण्या जाण्याचा 80KM प्रवास

**********

लग्नाला 3वर्षे झाली होती .कधीच गर्भधारणा झाली नव्हती(#primary infertility)

बाहेर औषधी उपचार घेऊन गुण आला नाही ;म्हणून आमच्या क्लिनिक ला एका डॉक्टर मित्राने  पाठवले.

तिचे HCG - Both tubes patent 

Xray chest नॉर्मल 

AMH -5.1(ng/mL)

TORCH- Normal 

TFT normal 

गर्भाशयाची सोनोग्राफी - नॉर्मल ovaries normal 

मिस्टर - नोकरी IT,work from home . त्यांना acidity अत्यंत त्रास होता.

वीर्य तपासणीचे रिपोर्ट्स नॉर्मल 

त्यांचे acidity ची बरीच औषधे सुरू होती. त्यांच्या Endoscopy मध्ये changes होते.

************

तपासणी केली 

तिची नाडी - स्पर्श शीत , कठीण,

जिव्हा- साम 

मल मलप्रवृत्ती - योग्य

पाळी नियमित- 28दिवसाने/3दिवस मासिक स्त्राव 

/2- 3pads/day 

14/06/24 ला पाळी येऊन गेली होती त्यामुळे 

शतावरी, सुप्रजा चुर्ण, गोखरु घन, अविपत्तिकर वटी अशी 15दिवसांची औषधे दिली व पाळी आल्यावर या असे सांगितले.

तसेच मिस्टरांना  विरेचन व बस्ती देण्याचे ठरले.

*************

14/07/24पर्यन्त पाळी येणे अपेक्षित होती पण आली नाही.

22/07/24 ला Urine pregnancy test केली ती positive आली.

10/08/24 ला sonography केली 6wks2day गर्भ गर्भाशय दिसले परंतु heart Beats सुरु झालेले नव्हते. पुन्हा 24/08/2024 ला Blighted ovum असा sonography report आला. 

त्यामुळे D and C करावी लागली.

 तोपर्यन्त बला चूर्ण क्षीरपान,च्यवनप्राश, शतावरी सुरु ठेवली.

**************

27/09/24ला पाळी आली 

आता सर्व प्रथम प्रवास बंद करुन ऑफिस जवळ भाड्याने घर घेतले तरच सर्व शक्य आहे सांगितले. त्यावर त्यांनी लगेच अमल केला सुद्धा.

4ऑक्टोबर 24 ला तिचे 7दिवस उत्तरबस्ती,बस्ती व मिस्टरांचे विरेचन केले.

तिला सुप्रजा चुर्ण,च्यवनप्राश, आमलकी, गोखरु, गुडूची, शतावरी ही औषधे दिली. 

मिस्टरांना आमलकी दिली 

पुन्हा27/10/24 ला , पाळी आली तेव्हा बस्ती उत्तरबस्ती दिली.

आता 19/11/24 ला पाळी आली. फारच लवकर आली. पुन्हा बस्ती उत्तरबस्ती बस्ती केल्या. क्षीरबस्ती दिल्या. मिस्टरांना बस्ती दिल्या.

तिला वरील औषधे सुरु ठेवली. 

आता मिस्टरांचा पित्ताचा आजार पूर्णपणे बरा झाला . त्यांना शुक्रचुर्ण सुरु केले

पुढे 18/12/24,16/01/2025 ला पाळी आली.

LMP 16/01/2025 ला पाळी आली 

17/02/2025ला urine pregnancy test positive आली.

दोघेही खूप खुश झाले.ते म्हणाले यावेळी बाळाचे ठोके छान दिसायला हवे डॉक्टर. होतील असा विश्वास दिला 

आता तिला कामदुधा सुरू केली .

08/03/2025ला सोनोग्राफी केली 6wks 3days असा report आला. बाळाचे हृदयाचे ठोके अजून कधी सुरू होणार याची तिला चिंता वाटली. 

22/03/2025 ला SLIUP ,8wks 5days असा report आला. सोनोग्राफी नुसार delivery ची तारीख 27/10/2025आहे.

बाळाचे ठोके, गर्भ सुव्यवस्थित आहे.

“आता मला हायसे वाटते डॉक्टर”. तुमचे खूप खूप आभार.

आता च्यवनप्राश, शतावरी,कामदुधा सुरू आहे.

नेहमीप्रमाणे हिलासुद्धा आयुर्वेदानुसार गर्भिणीचा आहार विहार सांगितला आहे.

आता 9महिने छान जातील असे वाटते.

************

Vd Pratibha Bhave 

 Ayurvedic Gynaecologist Pune 

8766740253

ती म्हणाली ”Tq ma'am"

मी म्हटले “तूझी मेहनत, इच्छा आणि अथक प्रयत्न“ 

आणि त्यामुळे दणदणीत यश.

**********

दोघेही दिनांक 14/09/23 ला माझ्याकडे आले

लग्नाला 6वर्षे झाली होती

वय:- 26वर्षे 

शिक्षण B.A . गृहिणी 

उंची 5फूट 3 इंच.वजन 58.7kg

*********

*त्यांना साडे चार वर्षाचे एक मूल होते.(Full term normal delivery)

*त्यानंतर Aug 2022 म्हणजे 1वर्षापूर्वी 

12 आठवड्याचे spontaneous abortion झाले होते.

*त्यानंतर 6महिने प्रयत्न करुनही गर्भधारणा झाली नाही(secondary #infertility) . मिस्टरांचे वीर्य तपासणीचे रिपोर्ट्स नॉर्मल होते.

***********

वारंवार तोंडाला फोड येणे(मुखपाक) हे प्रमूख लक्षण होते. मलमूत्रप्रवृत्ती उत्तम. जिव्हा - रक्त वर्ण 

नाडी - उष्ण, तनू 

*********

#Abortion झाल्यापासून पाळी दीड दोन महिन्याच्या अंतराने येऊ लागली होती.

स्त्रावाचे प्रमाण 

कमी #pcod ची सुरवात होती .

दिनांक 14/09/2023 ला1महिन्याची औषधे दिली. 

कामदुधा , कुमारी आसव , शतावरी कल्प दिले.

*पण औषध देऊन  06/10/23 पर्यन्त पाळी आली नाही . urine pregnancy test negative आली.

मग पाळी येण्यासाठी  #बस्ती #उत्तरबस्ती दिली . व रजप्रवर्तिनी वटी दिली.

दिनांक 12/10/2023 ला पाळी आली

पाळी 5दिवस होती. 

त्यानंतर पुन्हा 17/10/23पासून पुढे 5दिवस क्षीर बस्ती दिल्या

कामदुधा , कुमारी आसव , शतावरी कल्प दिले. ही औषधे 1महिना दिली.

16/11/23 ला पाळी आली. 21तारखेपासून पुन्हा बस्ती उत्तरबस्ती दिली. औषधे मागील महिन्याप्रमाणे दिली.

पुढे 20डिसेंबर पर्यंत पाळी आली नाही.urine pregnancy test negative.

** त्यामुळे पाळी येण्यासाठी तिळाचा काढा सकाळी उपाशीपोटी घ्यायला सांगितला.

सर्व गोळ्या सुरु ठेवल्या.29/12/2023 ला पाळी आली.

पुन्हा 02/01/2024 पासून बस्ती उत्तरबस्ती केली.

यावेळी नाडी ची सुधारणा झाली. सारखे तोंड येण्याची तक्रार पूर्णपणे थांबली.

यावेळी रजप्रवर्तिनी , लताकरंजं, शतावरी, कुमारी आसव दिले . पुढे 4महिने हेच औषध सुरू ठेवले. 

मिस्टरांना #अश्वगंधा वटी व आमच्याकडील combination #शुक्र चूर्ण दिले.

दोघांची औषधे सुरू ठेवली. पाळी चुकल्यावर 10दिवस थांबून Urine pregnancy test करावे असे सुचवले.

**माझ्याकडे येण्याच्या तीन महिने आधीचा व आमच्याकडे आल्यावर उपचार करतांना पाळीचा पॅटर्न पुढीलप्रमाणे होता.

20/05/23 

25/07/23 

30/08/23

12/10/23

16/11/23

29/12/23

30/01/2024

10/03/2024

15/04/2024

20/05/2024

LMP 01/07/2024

ला पाळी येऊन गेली. 

आता नियमित पाळी झाली त्यामुळे pregnancy नक्की राहणार होती.

05/08/2024ला urine pregnancy test positive आली. खूप आनंद झाला .

***************

सोनोग्राफी मध्ये #twins आहे असा report आला. Sonography नुसार delivery ची तारीख 05/04/2025 ही आली

***********

आता तिला एकूण 3बाळ असणार होते पण ती खुश होती. खूप मुले असणे तिची आवड आहे.

गर्भ मासानुमासे ते योग्य प्रकारे वाढत गेले.

***********

 पूर्वी 12आठवडे चे गर्भपात झाले असल्यामुळे व यावेळी twins असल्यामुळे गर्भाच्या पिशवीला टाका घालावा लागेल असे वाटले होते पण गरज भासली नाही.

***********

दिनांक 24/03/2025 ला #सिजेरियन पध्दतीने प्रसूति झाली. पूर्ण दिवसांचे दणदणीत बाळे जन्माला आली.

#आयुर्वेदाला आधुनिक शास्त्राची जोड, ह्यामुळेच सर्व शक्य झाले हे महत्वाचे.

*******

मुलगा चे वजन 3500gms 

मुलीचे चे वजन 2500gms 

दोन्ही बाळ एवढ्या वजनाचे, सुंदर आणि स्वस्थ  आहेत.

विश्वास बसत नाही ना?

सर्व प्रत्यक्षात घडत आहे, फक्त डोळस विश्वास हवा.

**********,

14/09/2023 ला पेशंट आली

01/07/2024 ला शेवटची पाळी आली(LMP).

24/03/2025ला डिलिव्हरी झाली.Twins.

***************

आपले आशीर्वाद व आयुर्वेदावर विश्वास ह्यामुळे आपण  यशस्वी होत आहोत असे वाटते.

*************

Vd Pratibha Bhave 

Ayurvedic Gynaecologist 

Pune 

8766740253

Ayurvedic Fertility Medicine for #Mens

#कपिकच्छु/खाजकुहिली/#mucuna pruriens

*************

आत्मगुप्ता अतीव शुक्रला वृष्या च 

आत्मगुप्ता बीजानां वाजीकरणे उपयोग : प्रशस्त:l

Seeds Ghrita prepared by method mentioned in the Ayurveda Is used in  #Male infertility.

पृथक् स्वगुप्तमूलाच्च – — ll 22ll

 Roots of #mucuna pruriens are useful to improve ,maintain Semen sperms and rejoic

आत्मगुप्ता मूल चूर्णम् सघृतमधु शर्करायुतं स्त्रीषु वर्षं जनयति l

In Libido Root powder is taken with Ghrita,honey and sugar 

Studies suggest Mucuna pruriens seed powder can improve male fertility by enhancing sperm count and motility.

It increases serum testosterone concentrations and improve sperm parameters 

In patients with oligozoospermia 

5000 mg/day of mucuna seed powder for 12 weeks significantly increased

************

Dose 

Seed powder 4gm 

Decoction of roots 5 to 10ml

*************

Ref

*Ashtanga Hridaya Vajikarana Vidhi Adhaya 40

*Vd G.A.Fadke

*Nonpharmacological Interventions for the Management of Testosterone and Sperm Parameters: A Scoping Review

2022, Clinical Therapeutics

Heitor O. Santos MHS, RD, LDN, ... Scott C. Forbes PhD

Vd Pratibha Bhave 

Ayurvedic Gynaecologist Pune 

8766740253

Ayurvedic Fertility Medicine - Safed Musali

Safed Musali/सफेद मुसळी/सफेद मुसली 

(Chlorophytum borivilianum)

*************

An alternative 'Viagra'.

मुसली मधुरा स्निग्धा वृष्या कान्ति बलप्रदा l

***************

Its roots (tubers) are widely used for Medicinal purpose 

It has spermatogenic property and is found useful in curing impotency,

It is aphrodisiac agent and revitalizer,

 as general sex tonic,

It, arthritis and increasing body immunity,

मुशली मधुरा शीता वृष्या पुष्टि बलप्रदा l

पिच्छिला कफदा पित्त दाह श्रम हरा परा ll 

राज निघंटु

   

It is antimicrobial, anti-inflammatory, useful in gonorrhea, leucorrhea ,STD…

माधुर्यात् स्निग्धत्वात् गुरुत्वात् च मुसली शुक्रं वर्धयति l

व्याधिभाष्यस्त्रीलंघन आतप कर्मभि: क्षीणे, वृद्धे च मुसली पथ्या l  

Who should use the medicine regularly?

Who suffers from low immunity , malnutrition due to diseases, indulging in speak, sexual activity, fasting and working in hot weather, sunlight and older person.

रसायने वाजीकरण प्रयोगे च मुसली उपयुक्ता भवति l

 

It is reach source of vitamins, proteins, carbohydrates, steroids, saponins, potassium, calcium, magnesium, phenol, resins, mucilage, and polysaccharides and also contains high quantity of simple sugars, mainly sucrose, glucose, fructose, galactose, mannose and xylose.  

metabolites

धातुबलवृध्यर्थं मुसळी प्रशस्ता l

********

Infertility -

due to malnutrition, Metabolic disorders , diabetes. Abnormal semen and sperms.

Libido 

Premature ejaculation 

How to consume 

Useful part for  Medicinal purpose:-

Its roots (tubers) 

Tubers powder 

- 5gm with sugar honey and Ghrita together 

- 5gm powder boiled with milk (kshirapaka)

.Ref

*Vd .G .A.Fadke

*Chlorophytum borivilianum: a white gold for biopharmaceuticals and neutraceuticals

Gulab Singh Thakur et al. Curr Pharm Biotechnol. 2009 Nov.(NIH- Pub Med)

*************

Vd Pratibha Bhave 

Ayurvedic Gynaecologist Pune 

8766740253

डॉक्टर, माझा Blood Report बघून सांगा

 डॉक्टर माझा Blood Report बघून सांगा, #pregnancy आहे वाटते. What is next? मला चिंता वाटते.

मी म्हटले Don't worry. 

************

ते दोघे राहायला मुंबईत.

 15/06/2024 ला माझ्याकडे आयुर्वेदिक उपचार घेण्यासाठी आले.

गुजरातमध्ये असलेल्या आमच्या डॉक्टर मित्राने त्यांना आमच्याकडे पाठवले.

***************

दोघेही IT मध्ये नोकरीला

लग्नाला साडे तीन वर्षे झाली होती.

तिचे वय 37वर्षे पतीचे वय 38वर्षे

तिचे वजन 48kg  बांधा- मध्यम 

उंची 5फूट 

पाळी अगदी नियमित होती

(Primary infertility)

24- 25 दिवसांच्या अंतराने /4दिवस/2pads

1st and 4th Day flow कमी ,

2nd and 3rd day 2pads/day 

नाडी - स्पर्श अतिशय मृदु, शीत 

त्वचा - स्निग्ध 

वारंवार #Urine infection होते अशी तक्रार होती

कधीच pregnancy राहिली नव्हती

इतर कुठलाही आजार नव्हता. कुठलेही सर्जरी नव्हती.

***********/

*सोनोग्राफी मध्ये गर्भाशय

 4.6x3.1 x 4.3 cm.( normal)

*Endometrim thickness 6mm होते (पाळीच्या 12च्या दिवशी) म्हणजे गर्भाशयाचे आतले अस्तर पातळ

.AMH 0.70

Haemoglobin 12.5 gm/dl

TFT - Normal 

HbA1c- 5.3% normal 

Husband's semen analysis Normal ,

h/o hypothyroidism and taking medicines ,was under control.

एक वर्षे प्रयत्न करुनसुद्धा गर्भधारणा झाली नाही म्हणून इकडे #पुण्यात आमच्या क्लिनिक ला आले.

***************

त्यांना 02/06/2024 ला पाळी आली होती.

पुढल्या वेळी पाळीच्या 5किंवा 6 व्या दिवशी पाळी थांबली की पंचकर्मासाठी तयारीने यायला सांगितले.पुण्यात मुक्कामी राहून ट्रिटमेंट करावी लागणार होती.ते तयार झाले.पंचकर्माच्या वेळी दोघेही पुण्यात खोली करून राहिले.

15/ 06/2024 ला 15दिवसांची गोळ्या औषधे दिली.

चंद्रप्रभा, आमलकी दिली. 

Husband ला ayurvedic fertility medicine दुधातून सुरू केले. जरी semen analysis चा report normal होता तरी पुरुषाला सुद्धा शुक्र सुदृढ करणारी औषधी द्यावी.

****************

26/06/2024ला पाळी आली

01/07/2024पासून नस्य ,निरुह अनुवासन क्षीरबस्ती #उत्तरबस्ती  केली .असे 7दिवस  उपचार केले.

आमलकी, गोक्षुरादी गुग्गुळ, चंद्रप्रभा , शतावरी कल्प दिले.

 #योनीधावनार्थ पंचवल्कल चूर्ण दिले.

***********

यावेळी 31/07/2024 ला पाळी आली .पहिल्यांदाच लांबली.नाहीतर 24- 25दिवसांत येत असे.

05/08/2024 पासून पुन्हा बस्ती उत्तरबस्ती उपचार केले.

पूर्वी दिलेली औषधे सुरू ठेवली 

**********

पुन्हा 24/08/2024 ला पाळी आली.

पुन्हा28/08/2024पासून बस्ती दिले केले.

असे 3महिने बस्ती उपचार केले.त्याच गोळ्या औषधे पुन्हा दिल्या.

**********

आता मुंबई ला औषधे पाठवली. 

यावेळी फलघृत , बला क्षीरपान, गोखरू ,आमलकी, शतावरी सुरू केली.

 पाळी नियमित येत होती. लघवीची तक्रार पूर्णपणे गेली.

शेवटची पाळी(LMP ) दिनांक 20/01/2025 

फेब्रुवारी मध्ये पाळी आली नाही म्हणून तपासणी केली.

28/02/2025 ला Beta HCG - 43067.8 mIU/ml असा report आला.

                 सहा महिन्यात गुण आला

जेव्हा blood report आला तेव्हा फोन करुन ती म्हणाली “डॉक्टर माझा blood report बघून सांगा .what is next? मला चिंता वाटते.”

मी म्हटले Don't worry .

Healthy pregnancy आहे हे निश्चित झाले

15/03/2025 ला सोनोग्राफी केली.

सोनोग्राफी केली. त्यात #गर्भ छान आहे. 

2 महिन्याचे झाले आहे. प्रतिदिन योग्यप्रकारे वाढत जाईल व पुर्ण दिवस भरुन प्रसूति होईल अशी आशा करु या.

#आयुर्वेदाने गुण येतो हे निश्चित ह्याचा अनुभव आम्हाला वेळोवेळी आला आहे.

रुग्णाने विश्वास ठेवून शिस्तीत औषधं घेतले तर यश येतेच.

आपल्या सर्वांच्या आशीर्वादाने आम्ही यशस्वी होत आहोत. कृपा असावी.. 

************

Vd Pratibha Bhave 

Ayurvedic Gynaecologist Pune 

8766740253

Menopausal Osteoporosis - Prevention and Treatment

 In women  estrogen hormone maintain bone health. 

*Estrogen is a sex hormone,  it promotes the activity of osteoblasts, which are cells that produce bone. 

*When estrogen levels drop during menopause, the osteoblasts aren't able to effectively produce bone.

*After the start of menopause estrogen level decreases and  causes sustained drop in bone density in most women.

*Osteoporosis is characterized by a loss of bone density and mass. It  increases risk of fractures, most common are hip, spine, wrist 

*******

According to the ayurveda this condition is due to natural state of aging 

Rasayan(रसायन ) and Vajikaran (वाजीकरण) treatment is recommended 

********

PREVENTION :-

• To prevent Osteoporosis 
• Take Shatawari, Ashwagandha with Deshi cow milk,
• Do exercise, Suryanamaskar, regularly 
• Eat Organic, Seasonal fruits and healthy balanced food food
• Massage with medicated oil such as Bala tel, Mahanarayan tel daily if possible 
• Follow ayurvedic life style,  nature's clock 
• Keep your bowel movements regular. Don't get constipated 
• Do seasonal Panchakarma adviced by Ayurveda
• Take Rasaya Medicines like Bhrungaraj, Vijayasar, Bramhi, Vacha,Loha bhasma, Ashwagandha, Amalaki, black sesame, Guduchi, Gokhru etc

TREATMENT : 

• For Osteoporosis 
• Panchtikta ksheer basti
• Sahcharyadi tel basti
• Yapan basti, Vrushya Rasayan basti
• Medicines like Prawal panchamrut, Mukta pishti, Jasad bhasma, Trayodaashang guggul, Tyapyadi Loha, Narsimha Rasayan, are useful

NOTE : Before taking medicine show to your doctor. 

******

Vd Pratibha Bhave 

Ayurvedic Gynaecologist 

8766740253